Psalmen op Youtube en in Egypte

Het idee voor dit YouTube-project ontstond zes jaar geleden, toen ik college gaf over het Bijbelboek Psalmen. Het valt mij hier in Egypte op dat de psalmen enerzijds zeer geliefd zijn maar dat anderzijds het zingen van psalmen onder protestanten sterk op zijn retour is. Veel mensen hebben weinig (meer) op met de melodieën van de Egyptische psalmberijming. Men vindt ze vaak “te westers” maar ook iemand met westerse oren zal het probleem herkennen: dit zijn niet de aloude krachtige Geneefse melodieën waarop Nederlandse protestanten al eeuwenlang de psalmen zingen, maar eerder wat oubollige melodieën van een eeuw geleden die eigenlijk hun tijd hebben gehad. Doch oordeelt u zelf: op soundcloud.com/arabicpsalms heb ik met toestemming de audiobestanden geplaatst van een set cd’s waarop deze psalmen worden voorgezongen.

Op YouTube staan wel enkele Arabische psalmen als luisterliederen, maar ik heb er geen opnamen van de protestantse Egyptische psalmberijming kunnen vinden. Blijkbaar is niemand op het idee gekomen om eens een koor of muziekgroep te vragen ze op video te zingen of om een massale mannenpsalmzangavond te organiseren en daar opnames van te maken. Helemaal kansloos lijkt me dit niet: soms kom ik nog wel eens in een gemeente waar deze berijming nog wel wordt gebruikt en waar ik hoor hoe mensen hun hart weten te leggen in het zingen van deze psalmen. Niet voor niets verscheen de oorspronkelijke uitgave ervan onder een welluidende Arabische titel die zich laat vertalen als: “Verlustiging van het verlangen in de berijming der psalmgezangen.” Maar goed, het eerste doel van mijn YouTube-project was toch vooral studenten te laten zien dat psalmen zingen ook op allerlei andere manieren. Misschien inspireert het nog eens iemand om een nieuwe Arabische psalmberijming te maken die een breder draagvlak kan verwerven.

Onlangs heb ik de afspeellijsten op YouTube nog wat bijgewerkt en daarmee is het project nu afgerond. De YouTube-oceaan is eindeloos groot en er worden nog dagelijks nieuwe psalmenvideo’s toegevoegd, maar bij de 42ste opname van Psalm 42 wist ik: hoezeer ik deze psalm ook waardeer (de titel van mijn proefschrift, On the Way to the Living God, is er indirect zelfs aan ontleend), nu is het toch tijd om een punt te zetten.

Bij Psalm 47 gaat het me wel een beetje ter harte dat er nog geen opname is van onderstaande versie, die ik enkele jaren geleden met het oog op Hemelvaart, Wezenzondag en Pinksteren schreef (een toelichting is te vinden op wjdw.nl). Mocht u het zien zitten om deze psalm op video te zingen en op YouTube te plaatsen, laat u het dan gerust weten.

1. Volken, klap de hand,
zing van land tot land,
jubel overal
bij bazuingeschal:
Jakobs God, de HEER,
Hem zij alle eer!
Kom en buig de knie
voor de Koning die
volken voor zijn voet
biddend bukken doet –
zijn geliefden leidt,
ons een plaats bereidt.

2. Zing, want voor ons oog
voer de Heer omhoog.
Wat staar je verweesd?
Zing, want het is feest!
Hoor, hoe hoorngeschal
galmt door het heelal.
Kom en buig de knie
voor de Koning die
naast zijn Vader zit,
voor zijn broeders bidt,
aan zijn vrienden denkt,
ons de Trooster schenkt.

3. Zing, want het is feest:
God werkt met zijn Geest.
Volken worden tot
volk van Abrams God.
Vorsten gaan in stoet
hun Vorst tegemoet,
staan in volle pracht
voor hun God op wacht,
komen tot zijn troon,
buigen voor de Zoon,
prijzen Hem als Heer,
tot zijns Vaders eer.

Maar terug naar Egypte. De psalmen mogen dan weinig meer worden gezongen, ze zijn toch nog zeer bemind. De afgelopen vier jaar heb ik mijn studenten aan het begin van het vak Inleiding Oude Testament gevraagd wat hun geliefde boek van het Oude Testament is. 227 studenten hebben de vraag inmiddels beantwoord en dat levert een duidelijke top-4 op: Jesaja en Spreuken staan op de derde en vierde plaats. In Nederland zou Spreuken niet zo hoog eindigen, denk ik, maar de levenswijsheid van dit Bijbelboek staat dichter bij de Egyptische cultuur en spreekwoorden, gezegden en vaste uitdrukkingen doen het sowieso goed in het Arabisch. Genesis en Psalmen zijn echter nog aanzienlijk geliefder en nemen de eerste en de tweede plaats in. Koptisch-orthodoxe monniken bidden elke week alle psalmen. De gemiddelde protestant komt niet zover maar is er bijvoorbeeld wel vertrouwd mee dat een predikant of zangleider aan het begin van een dienst een psalm in beurtspraak met de gemeente leest.

Soms ontdekken (oud-)studenten de actualiteit van de psalmen op verrassende wijze. Een predikant die zes jaar geleden mijn psalmencollege volgde, is nog steeds veel bezig met de psalmen. Hij heeft in zijn gemeente speciaal aandacht voor mensen met een beperking – die in Egypte vaak ook met een stigma te maken hebben. Hij vertelde me pas dat hij nadenkt over de vraag of en hoe klaagpsalmen kunnen helpen de ervaring van deze mensen te verwoorden.

Een andere predikant is bezig met de afronding van onze Engelstalige vervolgmaster. Hij bezint zich in zijn scriptie op de relatie tussen liturgie en ecologie. Het valt hem op dat, vergeleken met de liederen die tegenwoordig vooral worden gezongen, de psalmen veel vaker de natuur ter sprake brengen. Denk aan Psalm 19, 63, 104, 148 en vele andere. Misschien moeten we juist nu met de huidige zorgen om milieu en klimaat wel des te meer psalmen gaan zingen!

Dit verhaal verscheen eerder in de rubriek 'Standplaats' in het Friesch Dagblad.