Friesland, het Nijldal en Toraja-land

Het Egyptische Nijldal is ook groen, misschien zelfs nog intenser groen dan Friesland. De dorpen worden vrijwel altijd gemarkeerd door minaretten van één of meer moskeeën en soms ook door kerktorens. Dit is de wereld waar veel van de studenten van onze predikantsopleiding in Caïro vandaan komen en waar ze na het afstuderen naar terug zullen keren om een gemeente te dienen.

Vrijdag 31 mei was het weer zover: tijdens een indrukwekkende plechtigheid ontvingen twaalf studenten van onze predikantsopleiding hun diploma en studeerden ook 79 deeltijdstudenten af. Eén van de twaalf is Kerollos, de student die afgelopen zomer stageliep in een stadje in het zuiden van Egypte en daar op dinsdagmorgen zondagsschool hield –afgelopen september schreef ik in mijn eerste bijdrage aan deze rubriek over hem. Hij gaat de gemeente van Kom Matay dienen, een dorp zo’n 225 km ten zuiden van Caïro, midden in die groene wereld van het Nijldal.

Fady, de dominoënde dominee-in-spe over wie ik in oktober schreef, is nog niet afgestudeerd. Hij heeft nog twee jaar studie voor de boeg. Maar zijn interesse in zending krijgt deze zomer al wel een bijzondere kans: samen met een medestudent mag hij deze zomer een missionaire stage doen in Zuid-Sudan, mede op uitnodiging van een Egyptische predikant die daar al langer zendingswerk verricht. Begin juni is hij op het vliegtuig gestapt en een week later schreef hij in een eerste bericht dat het een goede ervaring is waarbij hij veel leert van en over het land en de mensen.

Naar ik begreep, was er een aantal jaren geleden discussie in de synode of de kerk wel predikanten moet uitzenden naar andere landen gezien het aantal vacante gemeenten in Egypte, zeker daar er door de jaren heen ook al heel wat predikanten zijn vertrokken naar Arabische migrantengemeenten in westerse landen. Maar inmiddels zijn er toch een aantal Egyptische zendingspredikanten werkzaam in landen in de regio – in landen waar je niet naar toe zou gaan als je op zoek bent naar meer veiligheid, vrijheid en een hogere levensstandaard dan in Egypte.

Torajaland

Zelf verblijf ik wanneer ik dit schrijf in Indonesië. Hoofddoel van het bezoek is de conferentie van het International Reformed Theological Institute (IRTI) in Yogyakarta, waar we als – onder andere – Nederlandse en Indonesische theologen met elkaar in gesprek zullen gaan over gereformeerde theologie en geopolitieke conflicten. Wellicht in een volgende bijdrage meer hierover.

Maar op dit moment ben ik in Tana Toraja (Toraja-land). De rijstvelden zijn hier zo mogelijk nog groener dan de landbouwgronden van het Nijldal en de weiden van Friesland. Ruim honderd jaar geleden kwam hier in dit binnenland van Sulawesi de eerste christelijke zendeling, tevens de eerste zendeling die via de Gereformeerde Zendingsbond (GZB) werd uitgezonden: Antonie Aris van de Loosdrecht. Wanneer ik dit schrijf, zit ik in het Kaana-koffiehuis in Rantepao (genoemd naar de Bruiloft te Kana uit het Nieuwe Testament), ongeveer halverwege tussen het KFC-kiprestaurant en het graf van Van de Loosdrecht. In 1917 is hij op 32-jarige leeftijd vermoord. Op de grafsteen staat: “Blijf getrouw tot de dood en ik zal U geven de kroon des levens” (Openbaring 2:10).

N. Adriani, die voor het Nederlands Bijbelgenootschap elders op Sulawesi werkte, schreef in een in memoriam: “Wij betreuren het diep, dat wij onzen Broeder Van de Loosdrecht moeten missen (…), maar wij zeggen niettemin: het Rijk Gods komt op het arbeidsveld waar Br. Van de Loosdrecht heeft mogen arbeiden, en dat hij nu heeft moeten verlaten: Ook deze droevige gebeurtenis moet hare plaats krijgen in de geschiedenis der kerstening van het Toradja-volk.”

Nu ruim een eeuw later is zichtbaar hoezeer Adriani gelijk had. Niet alleen is Van de Loosdrechts naam nu algemeen bekend onder de Toraja’s en wordt hij in ere gehouden als een lokale held, maar belangrijker: overal in het groene landschap rond Rantepao ontwaar je nu kerken en kerkjes, en op een bergtop staat een enorm kruis.

Ook de GZB heeft na de dood van haar eerste zendeling niet ontmoedigd het bijltje erbij neergelegd maar is doorgegaan en heeft tegenwoordig zendingswerkers in diverse delen van de wereld. Voor mij als GZB’er in Egypte is het boeiend om deze dagen GZB-collega’s in Indonesië te ontmoeten. Met alle verschillen die er zijn, het zijn beide landen met in totaal veel meer minaretten dan kerktorens en ook beide landen waar zowel moslims als christenen zich soms zorgen maken over het oprukkende westerse seculiere denken.

In Makassar heb ik de bevestiging van GZB-collega ds. Laurens Jan Vogelaar als predikant in de Toraja-kerk bijgewoond. Ds. Vogelaar woont en werkt met zijn gezin al heel wat jaren op Zuid-Sulawesi maar heeft nu een nieuwe opdracht rond het thema “geroepen om te getuigen” die hij onder mandaat van de Toraja-kerk verricht. De bevestigingsdienst was uiteraard in het Indonesisch – met her en der wat uitdrukkingen in de eigen Toraja-taal –, maar op een gegeven moment schakelde één van de sprekers opeens over op het Engels en sprak mij als gezicht van de GZB direct aan: “Dank dat jullie ondanks alle uitdagingen waar jullie als kerk in Europa in deze tijd van secularisatie zelf voor staan toch ds. Laurens Jan af hebben willen staan voor het werk hier.”

Ik denk nog even terug aan mijn vakantie in Friesland vorig jaar. Ik herinner me de gemeente waar ik als kerkganger spontaan uit de bank naar voren werd geroepen om iets te delen over de kerk en mijn werk in Egypte. Maar ik herinner me ook de kerk op loopafstand van de camping, waar echter geen dienst meer werd gehouden. En ik herinner me die gemeente die al een tijd naar een nieuwe predikant op zoek was en misschien nu nog wel is. Bij alle bemoedigende verhalen die ik met u mag delen over de kerk in het buitenland besef ik dat ze soms ook pijnlijk botsen op de nood van de kerk in Nederland.

Dit verhaal verscheen eerder in de rubriek 'Standplaats' in het Friesch Dagblad.