Harriëtte Smit
Verlichting en hoop op de begraafplaats in Frankrijk
Het is vrijdagmiddag 1 november. Als ik de begraafplaats Saint Pierre oploop is het een drukte van belang. Mensen, jong en oud, die gewapend met gekleurde potchrysanten in de ene hand en een bezem en emmer in de andere hand de begraafplaats oplopen. Soms alleen, maar vaak samen met andere familieleden.
Het valt me op hoe fleurig de begraafplaats er al bij ligt. De geel en paars gekleurde potchrysanten en cyclamen geven kleur en de aanwezigheid van al die mensen maakt dat de begraafplaats er voor één dag anders uitziet. Wat brengt de Fransen in beweging op deze dag?
De dag van 1 november is in de agenda van de Rooms-Katholieke Kerk ‘Toussaint’, dat betekent letterlijk ‘alle heiligen’, wat we in Nederland kennen als ‘Allerheiligen’. Dit katholieke hoogfeest wordt gevierd op deze dag en is in Frankrijk een officiële vrije dag. Fransen bezoeken dan traditioneel het kerkhof om grafstenen van familieleden schoon te maken, nieuwe decoratieve items toe te voegen, bloemen te verversen en zo hun geliefden te gedenken en de herinnering levend te houden.
Rond lunchtijd komen ze bijeen vooreen goed gevulde tafel, waar verhalen en herinneringen aan de overledenen worden gedeeld, om zo hun gedachtegoed levend te houden. Voor of na de maaltijd gaan ze met bezem, schoonmaakmiddel en bloemen naar het kerkhof.
Strakblauwe lucht
De zon schijnt. De strakblauwe lucht, versterkt de kleurkracht van de bloemen. Het maakt het aangenaam om op een begraafplaats te lopen. De oude begraafplaats van Aix is groots en prachtig aangelegd. Ik loop een rondje over de begraafplaats en aanschouw de Fransen die druk in de weer zijn met het schoonmaken van hun graven en het plaatsen van potchrysanten.
Mijn aandacht wordt getrokken door een oudere, wat gebogen dame die opvalt, omdat ze op een verhoogd graf staat, en zo net iets meer zichtbaar is. Ze is hard aan het schrobben met een bezem. Als ik dichterbij kom, zie ik dat het haar veel energie kost, dat schoonmaken. Met precisie en passie doet ze haar werk. Ik stop en zeg iets in de trant van: „Wat een klus voor u, maar het knapt er mooi van op.” Ze recht haar rug, stopt even met boenen en kijkt me met een glimlach aan: „Ja, het is inderdaad een hele klus, maar ik doe dit graag. M’n zus is hier in augustus begraven, bij m’n ouders, 67 jaar geworden; niet heel oud, ik mis haar enorm. U komt trouwens als geroepen. M’n overleden zus heeft me de kracht gegeven om op het hoge graf te klimmen, maar ik weet niet hoe ik eraf kan stappen zonder te vallen. En nu bent u er!”
"Ze vertelt me dat de priester deze zomer op vakantie was en dat er geen ceremonie was voor haar zeer gelovige zus. „Het zou mooi zijn als er nu een priester was die haar graf kon zegenen,” zegt ze. En alsof het zo moet zijn, verschijnt er een minuut later een priester in vol ornaat die het graf zegent."
Zegen van priester
Ik bied haar twee helpende handen om veilig van het graf af te stappen. „Dank u wel, dank u wel!,” ze zegt het verschillende keren. Ze vertelt me dat de priester deze zomer op vakantie was en dat er geen ceremonie was voor haar zeer gelovige zus. „Het zou mooi zijn als er nu een priester was die haar graf kon zegenen,” zegt ze. En alsof het zo moet zijn, verschijnt er een minuut later een priester in vol ornaat die het graf zegent. Het is een bijzonder moment. De vrouw is ontzettend dankbaar. Met een dankbaar hart loop ik verder.
Op diezelfde begraafplaats verzorgt de Broederschap van Apostolische Monniken in Aix, Saint Jean de Malte, ieder jaar op 1 november een speciale gedachtenisviering midden op de begraafplaats. Het is voor mij een gewoonte geworden die jaarlijks bij te wonen. Het is versterkend om midden op deze immense begraafplaats te zingen, te bidden, het Evangelie te horen, wierook te branden en de graven gezegend te zien worden. Dit alles met het oog op de verrijzenis en de uiteindelijke overwinning van het Leven op de dood voor iedereen.
Brandend lichtje
Kaarsjes worden ontstoken aan het licht van de paaskaars onder het zingen van het eeuwenoude lied ‘Joyeuse Lumière, Splendeur Éternelle du Père (vreugdevol licht, eeuwig schijnend). Na dit lied wordt iedereen met een brandend lichtje in de hand ‘uitgezonden’ om dit te plaatsen op het graf van een geliefde. Tussen al deze mensen, zie ik ook de mevrouw die ik geholpen heb van het graf af te stappen. Zorgvuldig houdt ze haar brandende kaarsje geklemd in haar handen en loopt ze met rustige stappen richting het graf van haar zus en ouders. Van een afstandje zie ik hoe ze met zorg het licht plaatst op het graf. Het delen van licht doet goed. Het verbindt hemel en aarde met elkaar.
Mooi, hoe de Fransen hun doden gedenken. Als ik over de begraafplaats terug loop naar de uitgang en de verspreide paaskaarslichtjes her en der zie branden, bemoedigt dat me. Op deze plek waar zoveel tranen in de aarde zijn gevallen en gemis van geliefden juist vandaag voelbaar en zichtbaar is, getuigt het ontstoken licht van geloof in opstanding en nieuw leven. Een verlichtend en hoopvol perspectief voor al deze graf-boenende mensen!
Over Harriëtte
Harriëtte Smit is landelijk jeugdwerkadviseur binnen de Franse Unepref kerken. Haar hart ligt bij tieners en jongeren en ze geniet ervan hen te begeleiden in hun geloofsontwikkeling en hun levensvragen.
Dit verhaal verscheen in het Friesch Dagblad van 14 november 2024
