Tussen twee werelden

Het was inmiddels alweer meer dan twee jaar geleden dat we voor het laatst voet op Nederlandse bodem hadden gezet. En door de coronacrisis was het ook al anderhalf jaar geleden dat we de laatste Nederlander van buiten Rwanda gezien hadden. Met Nederlandse vrienden en collega’s binnen Rwanda hebben we wel een ontmoeting tussen gelijke culturen, maar toch… Ook zij verblijven al een tijdje in Rwanda en hebben zich onvermijdelijk aangepast. Dat maakte dit verlof extra speciaal.

Ja, het was fijn om weer thuis in Nederland te zijn. Om familie en vrienden weer live te ontmoeten, om alles weer te zien wat zo bekend is. En toch, al dat bekende was ook vreemd. En misschien nog wel vreemder door de coronacrisis en de ongelijktijdigheid daarvan over de wereld. Toen we uit Rwanda vertrokken, was er een avondklok van kracht die om 18.00 uur begon. Door de politie werd altijd gecontroleerd op het naleven van de regels. Mondkapjes moeten bijvoorbeeld altijd worden gedragen, ook als je alleen in je eigen auto zit. Toen we eenmaal de gebouwen van Schiphol verlaten hadden, ging ons mondkapje af en daarna hebben we ze al die tijd (met uitzondering van een paar ziekenhuisbezoeken) niet gedragen. Ook konden we gaan en staan waar we wilden en hoefden we geen rekening te houden met de extreem vroege avondklok. Wat een enorme vrijheid ervoeren we ineens! Tegelijkertijd waren er wel andere regels waar we ons aan moesten houden, zoals bijvoorbeeld het aanmelden voor een kerkdienst (tot eind september). Dat hoefde dan weer niet in Rwanda. Ook over zingen in de kerk maakte niemand zich in Rwanda druk. Het voorschrift om ingetogen te zingen, was dan voor ons weer vreemd. Zomaar wat verschillen waar we ons aan moesten aanpassen wat betreft de coronaregels.

Maar dat was niet het enige. Er zijn ook gewone dingen die ineens bevreemdend zijn. Bijvoorbeeld de openheid waarmee er over zwangerschappen, bevallingen etc. gepraat wordt in Nederland. In Rwanda is dat een vrouwending. Mannen gaan niet mee naar controles en zijn ook niet aanwezig bij de bevalling. We moesten ook daarin best wel even schakelen, de eerste weken van het verlof. Want hoe raar de Rwandese setting ook misschien is of lijkt, ook daaraan raak je gewend. Ook de aanschaf van noodzakelijke spullen voor de baby deed ons verbazen. Zoveel spullen, zoveel keuze! Wij ervoeren sterk dat het aanschaffen van spullen voor een baby verder gaat dan alleen de spullen: je koopt een lifestyle. Een hele andere mindset! In Rwanda verbaasde men zich er over dat we een bedje voor Jonathan hebben aangeschaft. Dat doet niemand. Je hebt wat kleren nodig, (wasbare) luiers en een draagdoek, that’s all. Soms grapten we al: als Nederlanders bij ons komen kijken, zouden ze haast een melding doen bij het AMK, omdat het zo basic is. Maar anderzijds, als de Rwandezen komen kijken, verbazen ze zich over hoe veel spullen wij wel niet hebben.

En wat te denken van de overweldigende keuzes in de supermarkt?! Maandenlang hadden we ons verheugd op de lekkerste dingen (en geloof ons, de gewone dingen worden ook ineens heel speciaal en extra lekker). Maar als we dan in de supermarkt zijn, wat trouwens voor ons net zo bijzonder is als bijvoorbeeld naar de supermarkt gaan op vakantie in het buitenland, weten we eigenlijk ineens niet zo goed meer wat we willen. Alle keuzes, alle mogelijkheden, alle nieuwe, onbekende producten zorgen er uiteindelijk voor dat we geen keuze meer kunnen maken. Alvin Toffler beschreef dit psychologische proces al in de jaren ’70. En nu worden we er zelf mee geconfronteerd. Het laat zien hoe ingewikkeld de westerse samenleving eigenlijk is geworden.

Eenmaal terug in Rwanda wordt ons dezelfde vraag gesteld: “Fijn he, om weer thuis te zijn?”. En ook dan kunnen we bevestigend antwoorden. Het is goed om terug te zijn in Cyangugu. We zijn hier ook thuis. En tegelijkertijd leven tussen die twee werelden, die allebei deels vertrouwd en deels bevreemdend zijn. Waar we routines hebben, maar waar we ons ook kunnen verbazen over de diverse aspecten van het leven.