Sinterklaas in Tsjechië

Gisteravond zag ik ineens een kleine poster bij de bushalte. In te huren: Mikuláš, twee engelen en een duivel. Op 5 december, bel 668 450 293. Een bijdehante nep-Sinterklaas hoopt hier dus snel een paar kronen bij te verdienen.

Net als in Nederland wordt er in Tsjechië namelijk Sinterklaas gevierd. Maar een klein beetje anders. Ik noem een paar verschillen en overeenkomsten in vogelvlucht:

• In september is er geen commotie over pepernoten en chocoladeletters die alweer in de winkel liggen.
  
• In oktober ontstaat er geen ophef over de afkomst van de zwarte pieten. Ook zijn er geen blokkeer-Bohemen.
  
• In november is er geen live uitgezonden aankomst, geen Dieuwertje Blok en geen Sinterklaasjournaal.
  

5 december

Maar: op 5 december is het hier ook feest! Mikuláš, zoals de goedheiligman hier heet, daalt dan langs een gouden ladder af uit de hemel. Bij aankomst hier op aarde wordt hij opgewacht door een duivel, Čerť genaamd. Eén duiveltje blijkt ruim voldoende om kinderen angst aan te jagen en zo nodig voor straf mee te nemen. Vanuit de hemel daalt een engel met Mikuláš mee af om hem te beschermen tegen Čerť. Een veel kleinere staf dus, dan de Nederlandse traditie voorschrijft.

Kinderfeest...

Vaak huren ouders dus een Mikuláš in, die alle kinderen in de buurt bezoekt. Hij is dan (door de ouders ingefluisterd), goed op de hoogte van de (on)deugden van hun kroost en een kleine vorm van afrekening vindt plaats.

Maar bovenal: op dezelfde avond als in Nederland deelt hij ’s avonds cadeautjes en snoepgoed uit aan alle kinderen. De traditie schrijft voor dat een kind dat zich slecht heeft gedragen een zak kolen of aardappelen krijgt, een goed kind krijgt snoep, noten of appels. Maar net als in Nederland is het een kinderfeest dat draait om de verwennerij.

... met een grimmig randje

De laatste jaren bespeuren we op 5 december op straat en in winkelcentra wel een nieuwe ontwikkeling. We vonden het altijd al ingewikkeld dat Tsjechen zo vrolijk omgingen met duiveltjes en engeltjes (en dat in een zo seculier land!), maar waar ze vroeger nog grappig waren, worden ze nu grimmiger en lelijker.

De oorspronkelijke Čerť heeft plaatsgemaakt voor Krampus. Uit de folkore van de Alpenlanden is dit een beestachtige demon, die bekend staat om het stelen van kinderen. Het is een harige persoon, met dierlijke trekken, en ze kennen tegenwoordig ook hun eigen parades en feesten.

Ineens is Mikuláš niet meer een typisch kinderfeest. Helaas. Het laat ook zien dat Tsjechië dan wel te boek staat als seculier, maar dat velen wel flirten met religieuze tradities, en geestelijke gebruiken. Inspiratie wordt gevonden in oude mythen en folklore, vermengd met moderne magie en occulte gebruiken.

Als familie houden we ons op dit vlak dus maar aan de Nederlandse gebruiken. Een mooie surprise, een plagerig gedicht, geïmporteerde chocoladeletters en pepernoten. En als zendingswerkers kijken we naar dit land en naar de mensen, omdat we juist in dit soort ‘onschuldige’ gebruiken ontdekken hoe mensen tegen leven en geloof aankijken.