Geeft het Evangelie antwoord op ál onze vragen?

Juist in het zendingswerk speelt de vraag hoe relevant het Evangelie is voor het leven van elke dag. Wat zegt de Bijbel over onze voorouders? Wat doen we met polygamie? Hoe ga je als christen om met corruptie? Ook in Nederland komt de vraag naar de relevantie van het christelijke geloof meer dan ooit ter sprake.

door: Benno van den Toren, oud-zendingswerker GZB en professor interculturele theologie

De bekende Ghanese theoloog Kwame Bediako vertelt dat Christus door de zendelingen werd voorgesteld als Iemand die de oplossing was voor alle noden, maar dat waren dan wél de behoeften van westerse mensen! Bediako vraagt dan (iemand anders citerend): “Maar als Christus zou verschijnen als antwoord op de vragen die Afrikanen stellen, hoe zou Hij er dan uitzien?” (in zijn boek: Jezus in de cultuur en geschiedenis van Afrika).

God stelt óns vragen

Dat is een heel spannende vraag, want is het eigenlijk wel waar dat Christus een antwoord moet geven op Afrikaanse vragen? Is het niet veeleer zo dat God óns vragen mag stellen in plaats van wij Hem? Hij zoekt ons op: “Adam, waar ben je?” (Genesis 3:9). Weet God niet beter wat onze diepste nood is? En klopt het Afrikaanse wereldbeeld wel waarin de voorouders zoveel macht hebben en waar alle ziekte en onheil een geestelijke oorzaak heeft?

Spiegel

Dit zijn terechte punten, maar de vraag van Bediako helpt ons wel om in de spiegel te kijken. Het is inderdaad zo dat wij het Evangelie heel vaak verwoord hebben op een manier die antwoord geeft onze, westerse vragen. Door de vraag van Bediako zien we nu duidelijker dat bij ons Paulus’ boodschap van vergeving voor persoonlijke schuld veel aandacht krijgt, terwijl de vragen van de profeten rond maatschappelijk onrecht blijven liggen. Of dat we het christelijke geloof vooral zien als iets dat je helpt om ‘te ontdekken wie je zelf bent’.

Mag en moet

Toch mag en moet het Evangelie antwoord geven op onze vragen! Het mag, want het is tenslotte ‘goed nieuws’. Het kan alleen een bevrijdende boodschap zijn als het antwoord geeft op de nood die we ervaren. Het moet ook, omdat mensen anders met die noden blijven zitten en juist daarom terugvallen in oude godsdienstige praktijken die daar wel een antwoord op lijken te geven (zie het artikel van Willem-Henri en Ditteke den Hartog op pag. 4-5).

Vervloeking

Dit laatste hebben wij zelf gezien tijdens ons werk in de Centraal Afrikaanse Republiek (uitgezonden via de Zendingsdeputaten van de Chr. Geref. Kerken en de GZB van 1997 tot 2005). Ook veel toegewijde christenen voelden grote druk om traditionele bescherming te zoeken in geval van ziekte of tegenslag. Wat doe je als je kind levensgevaarlijk ziek is en iedereen om je heen zegt dat er een vloek is uitgesproken? Of als je voor de zoveelste keer niet bent aangenomen bij een sollicitatie en er een geestelijke macht in het spel lijkt te zijn?

Zendingskerken

Op díe vragen hadden de gevestigde zendingskerken vaak geen antwoord. Maar als je de traditionele gebruiken alleen maar verbiedt, dan blijven mensen met hun angsten zitten. De theoloog Tite Tiénou maakt in dit verband een belangrijk onderscheid tussen syncretisme (de vermenging van godsdiensten) in de leer en verkondiging enerzijds, en syncretisme in de praktijk van het kerkelijk leven anderzijds. Anders gezegd: een kerk kan in de verkondiging heel orthodox zijn, maar tegelijk in de praktijk voeding geven aan de terugval naar traditionele gebruiken door geen antwoorden te geven op de concrete vragen en angsten van haar leden.

Pinksterkerken

Afrikaanse onafhankelijke kerken en Pinksterkerken doen het in dit opzicht vaak beter: ze nemen het bestaan van geestelijke machten en vervloekingen serieus en bieden ook een oplossing. Ze verwijzen naar Jezus die niet alleen stierf voor onze zonden, maar ook is gekomen om de machten van het kwaad te overwinnen. Gelukkig nemen veel van de oudere kerken deze nieuwe inzichten over.

Een ander perspectief

Tegelijkertijd worden onze menselijke vragen niet zondermeer beantwoord. Het Evangelie laat een nieuw licht schijnen over onze vragen. Het is opvallend dat Jezus vragen die aan Hem gesteld worden heel vaak niet rechtstreeks beantwoordt. Hij antwoordt met een omweg, zodat de vraag zélf in een ander perspectief komt te staan. Met onze vragen zitten we vaak ook gevangen in onze eigen manier van kijken, onze eigen wereldbeschouwing. Jezus is goed nieuws voor eenieder van ons, in Malawi, de Centraal Afrikaanse Republiek of in Nederland. In de ontmoeting met Jezus wordt onze blik verruimd en worden onze verlangens bijgesteld. We ontdekken dat wat we nodig hebben niet direct aansluit bij waar we eerst naar op zoek waren. Dat vraagt om bekering, zowel van onze gedachten, als van onze verlangens.

Als we het Evangelie relevant willen laten zijn voor onszelf, voor onze buren en wereldwijd, dan vraagt dat om een proces waarin we dichtbij mensen zijn en ontdekken waar hun vragen en verlangens liggen. Vandaaruit gaan we op zoek naar antwoorden die goed nieuws zijn.

Eerder verschenen in Alle Volken (2021-3), het magazine van de GZB